Sınav kaygısı, spesifik olarak öğrenilen ve pekiştirilen bilgilerin sınav esnasında etkili, işlevsel, doğru bir biçimde kullanılmasına engel olan kişinin hissettiği yoğun kaygı anlamına gelir.
‘Sınava hazır değilim.’
‘Bu bilgileri nerede, ne zaman kullanacağız?’
‘Kesin kötü puan alacağım.’
‘Sınava hazırlanmak için sürem kalmadı.’
‘Yeterli zaman verilmiyor.’
‘Başarılı olamayacağım.’
‘Hiçbir şey istediğim gibi gitmeyecek.’
‘Bu konuları anlamıyorum, beceremeyeceğim.’
Bu cümleler sıklıkla gençlerin kullandığı ve kendilerini ketleyen olumsuz düşüncelerdir. Gencin sınava yüklediği anlama, zihninde oluşturduğu imgeye, sınavdan sonra ne olacağına dair düşüncesine, sınav sonu kaybedecek ya da kazanacaklarına göre kişinin kaygı yoğunluğu değişir.
Sınav kaygısı ; öğrencinin başarısında belirgin bir düşüşle başlayabilir. Ders çalışmayı erteleme, sınav ve hazırlığı hakkında konuşmayı reddetme vardır. Soru sorulmasından rahatsız olurlar. Dikkat dağınıklığı, odaklanamama, Fiziksel yakınmalarda dikkat çeken bir artış (karın ağrısı, mide bulantısı, terleme, uyku düzensizliği, iştahsızlık ya da tersine aşırı yeme, genel mutsuz bir ruh hali vb.), çok çalışılmasına karşın performans düşüklüğü kaygının varlığını gösterir.
Gerçekçi olmayan düşünce biçimlerine sahip olmak kaygını oluşmasında en önemli süreçlerdir. Sosyal çevrenin (aile, arkadaş, akraba, komşu) etkisi ve beklentisi ne kadar fazlaysa kaygı yoğunluğu o kadar artacaktır. Gençler model olarak aldığı ebeveynlerin mükemmeliyetçi, kontrolcü ve rekabetçi tutumlarını sınav kaygısı olarak yaşayacaklardır.
Kaygı düşünce, bedensel duyum ve davranış eşliğinde bir kısır döngü şeklinde hayatı etkiler. Kişinin ‘başaramayacağım’ inancıyla kaygı duyduğunu düşünelim. Sonrasında bedensel duyum (mide bulantısı, terleme, titreme, kalp çarpıntısı vb.) hisseder ve bu uykusuzluğa, iştahsızlığa, ders çalışma isteksizliğine, ertelemeye, dikkatsizliğe, güvensizliğe sebebiyet verebilir. Bu duygu, düşünce, davranış döngüsündeki olumsuz düşünceyi değiştirdiğimiz takdirde döngü otomatik bir şekilde iyileşmeye başlayacaktır.
Bu noktada ailelere ve gençlere önemli ipuçları vermekte fayda olabilir.
Aileler ; Aile için sınavın ne anlam ifade ettiği, sınava yönelik tutum ve yaklaşımları önemlidir. Sıklıkla aileler kendi kaygılarını çocuklarına yansıtmaktadırlar. Gençten yüksek beklentilerinin olması, ayrıntılarla aşırı uğraş sergilemeleri ve sınavı bir araç değil amaç olarak görmeleri oldukça önemlidir. Güven ve sorumluluk vererek desteklerini hissettirmelidirler. En önemlisi akran, komşu, akraba ile kıyaslamaktan uzak durulmalıdır. Duygu paylaşımı oldukça önemlidir. Sınava atfedilen düşünce ve tutum gerçekçi olmalı ve sınav yüceltilmemelidir. Gençlerin, sonuç ne olursa olsun, koşulsuz sevildiklerini ve kabul gördüklerini bilmelerine ihtiyaçları vardır. Beklenti ve istek gencin potansiyeline, mizacına, kişiliğine ve başarısına göre esnetilmelidir. Aile ne kadar dengeli, sağlıklı bir rol model olursa, genç o kadar sosyal ve akademik başarı sağlayacaktır. Çocuğunuzun işlevselliğinin etkilendiğini düşünüyorsanız profesyonel kişilere (psikiyatrist, psikolog) başvurun.
Gençler ; Olumsuz ve hatalı düşünceler kendini aşırı gözlemeye, unutkanlığa ve dikkatini toplamada, sınav sorularını okuyup anlamada, düşüncelerini organize etmede, soruları cevaplarken anahtar kelimeleri, konuları hatırlamada güçlüğe neden olur. Düşüncelerinizin dengesine, doğruluğuna ve gerçekçiliğine bakmanızda fayda vardır. Sınava ne anlam yüklediğinize bakarak başlayabilirsiniz. Yaşam tarzınızı gözden geçirebilirsiniz. Beslenme, uyku, dinlenme yeni bilgileri etkilemektedir. Yetersiz öğrendiğiniz her şey kaygıyı tetiklemektedir. Neler eksik, neler iyileştirilebilir dikkat edebilirsiniz. Ders çalışma tarzı herkese özgündür. Kendi tarzınızı bulmaya gayret edebilirsiniz. Sınavdan önceki gün ders çalışmak yerine sizi rahatlatan aktivitelere odaklanabilirsiniz. Sınava hazırlanırken ve sınav günü internetten doğru nefes ve gevşeme egzersizleri araştırıp hangisinin iyi geldiğini gözlemlemeye ve denemeye çalışın. Her çaba takdiri hak eder. Son olarak kendini tebrik edebilirsin !