Seçmenin 'trenin arkasına takılma' tavrı: Genç Parti sadece kampanyayla yüzde 7 almıştı!

Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı ve siyaset bilimci Prof. Dr. Gülgün Erdoğan Tosun, 7 Haziran Genel Seçimleri öncesi seçmen davranışları üzerine Bianet'ten Ekin Karaca'ya konuştu. Tosun ayrıca liderlerin agresif ve sakin üsluplarının da seçmenlere etkilerini yorumladı.

Anketlerin seçmen davranışları üzerinde herhangi bir etkisi oluyor mu? Anket sonuçlarına göre seçmen tercihlerini değiştiriyor mu?

Anketlerin seçmen davranışları üzerinde tek yönlü bir etkisi yok.

Etkilerden bir tanesi bandwagon etkisi. Yani seçmen, "Bir tren gidiyor, bu trenin arkasına takılmak lazım" düşüncesiyle hareket edebilir ve bir parti yükselişteyse, o yükselişte olan partiye eklemlenme gayreti içinde olabilir. Bandwagon etkisi son vagona atlama olarak da açıklanabilir.

İkinci bir etki ise toparlanma etkisi. Diyelim ki, ikinci ya da üçüncü sıradaki partinin oyları hızla düşüyor. Bu durumda bir süreliğine başka partilere yönelmiş olan seçmenler kendi öz partilerinin düşüşünü engellemek amacıyla kendi partilerine dönebilirler.

Genellikle iktidar partisi her zaman kamuoyu araştırmalarında kendi partisinin oranının yüksek olmasıyla övünür ve bir kez daha iktidarı kendisinin alacağı yönünde seçmenini motive etme, yani bandwagon etkisini yükseltme yönünde davranış içinde olabilir.

O yüzden biz siyaset bilimciler, bir tek araştırma şirketinin yapmış olduğu araştırma sonuçlarına bağlı kalmayız. Araştırma şirketlerine baktığımızda işvereni olan partilerle girmiş oldukları ilişkiler nedeniyle açıklanan sonuçlar bize göre her zaman manipüle edilmiş sonuçlardır. Doğru bir yaklaşımla karara varabilmek için genellikle farklı eğilimlerdeki araştırma şirketlerinin farklı gruplara yakın araştırma şirketlerinin ortalamalarını almak gibi bir eğilim var.

Türkiye'de AKP'ye, CHP'ye vs. yakın araştırma şirketleri olduğunu biliyoruz. Peki, hiçbir siyasi partiyle ilişkisi olmayan, sadece araştırma yapan şirket yok mu?

Genelde partilerle araştırma kuruluşları arasında ticari anlaşma olduğu için liderlerin önüne giden araştırma sonuçları gerçek sonuçlardır ama kamuoyuna açıklanan sonuçlar genelde gerçek değildir.

Araştırma şirketleri araştırmalarını siyasi bir parti için yaptığından kendi araştırmalarının sonuçları üzerinde hakimiyetlerini kaybederler.