5 yaş: Benlik bilinci

Herkese iyi pazarlar sevgili okurlar bugünkü köşe yazımda 5 yaş dönem özelliklerinden, gelişim özelliklerinden ve bu yaştaki bir çocuğa nasıl bir tutum sergilememiz gerektiğinden bahsedeceğim.
5 yaşında çocukların çoğu kendi başına giyinebilir ama yarısından fazlası, hâlâ her şeyin hatırlatılmasına ihtiyaç duyar. Bazıları epey dalgındır; bu onlar için daha da zor bir süreçtir. Çocuğunuz yirmi ya da daha fazla dakikalarca mı giyiniyor? Yalnız değilsiniz. Her gün olmasa da arada sırada böyle şeyler olabilir. Size inat olsun diye değil, beyni yeterince gelişmediği için böyle davranır; çevresinde dikkatini dağıtacak nesnelerin olmadığı bir ortamda giyinmesi daha kısa sürer. Çocuğunuzla restleşme riskine girmemek için ona eksiklerini hatırlatmak yerine giydiği şeyler için onu övün. Yardımcı olmak için ona her seferinde ne giyeceğini hatırlatabilirsiniz.
Çocuğunuz bu yaşta genellikle utangaç bir dönemden geçer. Kendisine kişisel mahremiyet alanı oluşturur.
Sınırlar nasıl olmalıdır kısmına gelecek olursak:
Sınırlamak, izin vermek ve bilgilendirmek yasaklamaktan daha etkilidir. Yasaklamaktansa beyin gelişimleri ve netlik adına talimat vermek daha önemlidir. Mesela yazın havuzun kenarında koşacağı ve düşeceğini düşündüğünüz çocuğunuza “Havuz kenarında koşmak yok” emri yerine “Taşların üzerinde yürüyün, çimenlerin üzerinde koşabilirsiniz” diyebilirsiniz. Böylelikle koşacağı yere alternatif göstermiş oluruz ve ne yapmaları gerektiğini göstermiş oluruz. Çocuğunuza emir yerine bilgi vererek beyninin ön kısmını harekete geçirirsiniz. Bunun iki avantajı vardır: kendini özne olarak görür dolayısıyla karşı çıkmaya da gerek duymaz. Bu sayede zekasını ve özerk karar verme sistemini geliştirir.
Suçlamaktansa sorumluluk vermek gerekir. Başta size biraz yapmacık gelebilir ama bir deneyin genellikle soru sormak harikalar yaratır. Soru sorulan çocuğunuz, neredeyse anında beyninin ön kısmını harekete geçirir, durumu inceler çözümler ve bazen sizin bile hiç aklınıza gelmeyecek çözümler bulur. Mesela arabanın kapısını açmak isteyen bir çocuğa arabanın kapısını açma diye emir vermek hiçbir işe yaramayabilir. Onun yerine “arabanın kapısının kapalı kalması için ne yapılabilir sence?” diye sorulabilir.
5 yaş dönemi çocuklarımıza mümkün olduğunca sorumluk vermeye özen gösterelim. Bu dönemde sorumluluk verilen çocuğunuz hata yaptığında nasıl davranmalı?
Eğitici bir tutum sergileyelim. Aynı hata ileride tekrarlanacak olsa nasıl bir tabloyla karşılaşmak isteriz? Çocuğumuzun yıkılmadan ayağa kalkmasını yani davranışının sonuçlarını kavramasını ve hatasını düzeltmesini bilmesini isteriz. Biraz önce olanlar yüzünden kendini aciz ve yoksun hisseder. Ona ne yapması gerektiğini gösterelim ama bırakalım bunu kendi başına yapsın.
Keyifli okumalar. Bir sonraki hafta 6 yaş dönem özelliklerinden, gelişim dönemi özelliklerinden ve ebeveyn tutumlarının nasıl olması gerektiğinden bahsedeceğim. Tekrardan iyi pazarlar dilerim herkese.

Uzman Klinik Psikolog/Aile Danışmanı
Buse Baltalılar